Een onbehandelde of slecht behandelde diabetes geeft een verhoogde bloedsuiker waarbij de kleine en grote bloedvaten worden aangetast. Hierdoor kunnen er op lange termijn complicaties of chronische complicaties optreden. In tegenstelling tot de chronische complicaties, kan diabetes ook acute verwikkelingen veroorzaken. Dit gebeurt wanneer de bloedspiegel veel te laag of te hoog komt te staan.
Wetenschappelijk werd aangetoond dat het risico op complicaties gevoelig daalt wanneer de diabetes goed is geregeld.

Acute complicaties

Hypoglycemie
Een hypoglycemie wordt gekenmerkt door een verlaagd bloedglucose. Er is te weinig glucose aanwezig in het bloed voor een goed functioneren van het lichaam. Niettegenstaande een hypoglycemie meestal snel verholpen kan worden, kunnen veelvuldige hypo's de kwaliteit van het leven aantasten. Men spreekt van een hypoglycemie bij een bloedglucose lager dan 50 mg/dl. Verschijnselen van een hypoglycemie zijn:

• beven;
• zweten;
• honger;
• bleek;
• hoofdpijn;
• wazig zicht;
• slaperigheid;
• duizeligheid;
• verwardheid;
• verlies van oriëntatie;
• verlies van coördinatie;
• geïrriteerd en nerveus zijn;
• onmogelijkheid om te concentreren;
• zwakte;
• stemmingswisselingen.

• de onmogelijkheid om te slikken;
• krijgen van stuipen;
• bewusteloosheid.

• Een te grote hoeveelheid toegediende insuline: de verkeerde insuline inspuiten of een opstapeling van insuline t.h.v. het vetweefsel.
• Het overslaan van een maaltijd of een snack.
• Te weinig koolhydraatrijke voedingsmiddelen eten.
• Te veel sporten of een plotse fysieke activiteit.
• Bij een vertraagde maaglediging: de insuline is al vrijgekomen maar de glucose (het eten) laat nog op zich wachten.
• Eventjes teveel aanmaak van de eigen insuline.
• Alcohol.

Het behandelen van een hypoglycemie gebeurt door het direct toedienen van 10 tot 20 gram koolhydraten die snel in het bloed worden opgenomen. Het voedingsmiddel dat wordt gebruikt om een hypoglycemie te corrigeren moet zo weinig mogelijk eiwitten, vetten en voedingsvezels bevatten. Enkele voorbeelden die kunnen worden gebruikt:

• 250 ml isotone sportdrank;
• 125 ml cola of limonade (geen light frisdrank!!);
• 1 klontje suiker;
• 5 tabletten druivensuiker of dextrose van 3 gram;
• 20 gram saccharose.

Indien de patiënt zich niet na 5 minuten beter voelt, dient de handeling herhaald te worden. Indien de hypoglycemie zich voortdoet ver van een maaltijd kan 1 snede brood of een koek worden (of het aanbieden van ongeveer 15 gram traagwerkende koolhydraten) aangeboden om zo voldoende glucose voor handen te hebben tot de volgende maaltijd.

Er moet worden opgelet dat de persoon na een hypoglycemie zich niet overeet. Dit kan leiden tot een te hoge glycemie (hyperglycemie) in plaats van een normale glycemie. Dit is zeker niet goed voor de diabetesregeling en kan zelfs aanleiding geven tot overgewicht op lange termijn!

Hyperglycemie
Een hyperglycemie staat synoniem voor een verhoogde bloedglucose. Dit kan worden veroorzaakt door te weinig insuline, ziekte, infectie, kwetsuur, stress, emotionele situaties, te veel eten of te weinig activiteit. Verhoogde glucose geeft volgende symptomen:

• dorst,
• frequenter urineren,
• misselijkheid,
• een wazig zicht,
• humeurig,
• vermagering,
• vermoeidheid.

Bij een tekort aan insuline worden er ketonen geproduceerd. Dit kan bij de diabetespatiënt leiden tot misselijkheid, braken, een verhoogde ademhaling, een naar fruit ruikende adem en het verhogen van de vermoeidheid. Er zijn bloedglucose meters op de markt die het bepalen van ketonen in het bloed kunnen uitvoeren.

Bij het optreden van een hyperglycemie moet de bloedglucose nauw worden opgevolgd, eventueel gecorrigeerd met extra insuline, extra water drinken en het toedienen van zout.

Diabetes tast vooral de bloedvaten aan. Dit kan eenvoudig worden voorgesteld: wanneer de bloedsuiker vaak te hoog staat zal "suikerstroop" aan de wanden van de bloedvaten blijven plakken. In werkelijkheid is dit proces veel ingewikkelder, maar het resultaat is hetzelfde. De bloedvaten vernauwen. Iedereen zal op oudere leeftijd nauwere en minder soepele bloedvaten krijgen. Mensen met diabetes riskeren dit veel vroeger te ontwikkelen, zeker wanneer hun bloedsuiker gedurende vele jaren slecht geregeld was. De bloedvaten vernauwen ook als er te veel cholesterol door stroomt, of als ze in aanraking komen met nicotine, of als ze te veel onder spanning komen te staan bij hoge bloeddruk.

Microangiopathie
Een slecht behandelde diabetes tast organen aan. Aan de basis voor de complicaties ter hoogte van de organen, ligt een aantasting van de grote en de kleine bloedvaten. Microangiopathie is het lekken en uiteindelijk verstoppen van de kleine bloedvaatjes. Aantasting van de kleine bloedvaatjes merkt men gemakkelijk in de ogen (rethinopathie) en de nieren (nefropathie).

Rethinopathie
Rethinopathie is een aantasting van het netvlies. Het netvlies is de plaats op het oog waar het binnenkomende licht valt en het beeld van wat men ziet wordt gevormd. Het netvlies is voorzien van kleine bloedvaatjes.
In het eerste stadium gaan deze bloedvaatjes lekken en sijpelt er vocht in het netvlies. Dit geeft niet direct hinder.
In een volgend stadium slibben de kleine bloedvaatjes dicht. Zo ontstaat er op verschillende plaatsen van het netvlies zuurstoftekort. Dit prikkelt het netvlies om snel nieuwe bloedvaatjes aan te maken. Deze nieuwe bloedvaatjes zijn echter van slechte kwaliteit. Ze barsten gemakkelijk met een bloeding tot gevolg. Indien deze bloedingen niet worden behandeld, worden ze groter en kunnen ze zicht hinderen. In een gevorderd stadium leidt dit tot blindheid.

Nefropathie
Nefropathie is een aantasting van de nieren. De nieren bestaan uit duizenden kleine filtertjes die samen het lichaam zuiveren van afbraakproducten. De filtertjes bestaan uit een kluwen van fijne bloedvaatjes. Deze bloedvaatjes en de weefsels er rond kunnen beschadigd worden wanneer de bloedsuiker te hoog staat.

In een eerste stadium laten de poriën van de filter eiwitten door, die normaal in het lichaam moeten behouden blijven. Het eiwit dat in de urine terechtkomt heeft albumine.

Uiteindelijk verstoppen de bloedvaatjes. De filterfunctie van de nieren gaat dan achteruit. De schadelijke stoffen, die in ons lichaam als afval van onze chemische processen ontstaan, worden dan onvoldoende verwijderd. Er ontstaat dan een soort bloedvergiftiging. Uiteindelijk kan de werking van de nieren zo slecht worden dat kunstnierbehandeling of niertransplantatie nodig zijn.

Macroangiopathie
Aantasting van de grote bloedvaten is macroangiopathie of atherosclerose. Het is de slagadervernauwing en -verkalking die iedereen kan krijgen bij het verouderen, maar bij mensen met diabetes veel vlugger kan optreden en veel meer uitgesproken kan zijn. Dit uit zich door een groter kans op hartinfarct, hersenthrombose en slechte circulatie in de benen.

Het risico is het hoogst bij lang bestaande diabetes, zeker wanneer de bloedsuiker gedurende lange tijd minder goed geregeld was. Andere ongunstige factoren zijn ongezonde voedingsgewoonten, gebrek aan lichaamsbeweging, overgewicht, roken, hoge bloeddruk en een hoog vetgehalte in het bloed. Deze risicofactoren zijn ook schadelijk voor mensen zonder diabetes, maar bij diabeten hebben ze veel meer impact.

De slagaders voorzien de lichaamsweefsel van bloed, rijk aan zuurstof en voedingsstoffen. Wanneer de slagaders vernauwen kan deze toevoer in het gedrang komen. In een eerste fase zal men dit alleen voelen bij inspanning, wanneer de weefsels meer zuurstof en brandstof nodig hebben. Bij verdere vernauwing komt de toevoer bij rust ook in het gedrang. Uiteindelijk kan het bloedvat volledig verstoppen, wat kan leiden tot het afsterven van het weefsel dat door de slagader bevloeid wordt. Dit noemt men een infarct.
Bij dit scenario gaat men uit van een geleidelijk dichtslibben van de slagader en zal men dus waarschuwingstekens gewaar worden. Deze mag men niet in de wind slaan! Een tijdige aanpak kan veel problemen voorkomen.

Iedereen heeft er belang bij om zijn hart en zijn bloedvaten zo lang mogelijk gezond te houden. Zij geven ons immers onze jeugdigheid en vitaliteit! Wie niet te snel wil verouderen heeft er dan ook alle belang bij om gezond te eten, voldoende te bewegen en niet te roken. Dit geldt zeker voor mensen met diabetes die gemakkelijker schade aan de bloedvaten oplopen.

Neuropathie
Een niet goed geregelde diabetes kan ook de zenuwbanen aantasten. In de benen kan de combinatie van slechte bezenuwing en slechte bloedcirculatie voetwonden veroorzaken die moeilijk genezen.
Neuropathie is een aantasting van het zenuwstelsel. De zenuwen van ons lichaam verzorgen de prikkels, waardoor we onze spieren kunnen gebruiken, pijn voelen, enz. Zenuwbanen zijn te vergelijken met een electriciteitsnet. Diabetes kan de prikkelgeleiding via de zenuwbanen verstoren.
Zeer lange zenuwbanen zijn kwetsbaarder dan kortere, vandaar dat de klachten dikwijls beginnen in de voeten en veel later in de handen, of op andere plaatsen.
De symptomen kunnen zeer verschillend zijn. Ze variëren van een "doof", voos gevoel tot jeukerige, branderige last, of het ontstaan van een soort rusteloosheid. Typisch daarvoor is bijvoorbeeld het feit dat men de voeten niet meer stil kan houden. Eigenaardig genoeg treden deze verschijnselen vooral 's nachts op. In extreme gevallen kan bij sommigen een vrijwel totale gevoelloosheid en bij anderen een moeilijk te verdragen pijn ontstaan.

Een combinatie van macroangiopathie en neuropathie kan leiden tot amputatie van de onderste ledematen. Een aantasting van de zenuwbanen van de voeten gaat vaak gepaard met tintelingen, prikkelingen, en soms zelfs stekende of brandende pijnen in de voeten. Hierdoor lijkt het alsof de voeten overgevoelig zijn, doch in werkelijkheid wordt men druk of pijn veel minder goed gewaar.
Wanneer iemand met gezonde voetzenuwen knellende schoenen draagt, of bij lang wandelen blaren krijgt, zal hij door de pijn gedwongen worden om zijn schoenen uit te doen en zijn voeten te laten rusten. Diabeten met neuropathie zullen veel langer met deze knellende schoenen blijven rondlopen, waardoor ernstige wonden kunnen ontstaan. Als nu ook de bloedstroom vertraagd is door vernauwde bloedvaten, wordt de genezing bemoeilijkt. Het spreekt vanzelf dat blijven rondlopen op deze letsels de toestand van kwaad naar erger brengt. Bij verdere verwaarlozing kan uiteindelijk gangreen of weefseldood ontstaan, waarvoor amputatie nodig is. Gelukkig kunnen amputaties veelal voorkomen worden.